हाम्रो गौरब हाम्रो श्रीखण्डपूर

श्रीखण्डपुर काभ्रेपलाञ्चोक जिल्ला धुलिखेल नगरपालिका भित्र पर्ने एक प्राचिन शहर हो । धुलिखेललाई २०४३/११/०५ गते नगरपालिकामा (तत्कालिन समयमा नगरपञ्चायत) परिणत गरिएको थियो । धुलिखेल नगरपालिका बनाउने क्रममा तत्कालिन श्रीखण्डपुर गाउँ पञ्चायतको सम्पूर्ण भू–भाग र नजिकैको चौकोटको केही भू–भाग पनि गाभिएको थियो । धुलिखेल नगरपालिकाको वडा विभाजनको क्रममा श्रीखण्डपुरलाई वडा नं. ८ र ९ गरि २ वडा मा विभाजित गरिएको थियो हाल वडा नं. ८ र ९ गाभिएर वडा नं. ५ गरिएको छ । श्रीखण्डपुर,खन्पु,खड्पु पनि भनिने श्रीखण्डपुरलाई चलनचल्तीमा नेवार जातिले खन्पु र अन्य जातिले खड्पु भन्ने गरिन्छ ।

श्रीखण्डपुरको नामाकरण सम्वन्धी विभिन्न पुराना अभिलेखहरु :-

१. श्रीखण्डपुरको वसाटोल दीपङङर भगवान रहेको ने.सं. ७५१ को अभिलेखमा “ सम्वत ७५१ स्रावन शुदि ८ श्री २ खर्पुदेशया पंच समुचन अजाजु देवता पलमाद्या देवपितिया गथा शुभन न्हा ” लेखिएको पाइन्छ ।

२. वसाटोलको दीपङकर भगवानलाई २ वटा सिंहको मुर्ति चढाएको उल्लेख गरिएको ने.सं. ७९३ को शिलालेखमा ‘श्रीखण्डपुरी’ भनेर लेखिएको पाइन्छ । ने.सं. ८३१ म वसाटोलको चैत्य अगाडि सत्तल पाटी बनाई दिएको अभिलेखबाट दीपङकर भगवानकहाँ ढुङगाले छापेको उल्लेखित छ ।

३. लासंकोटोलको चैत्य निरको पाटीको ने.सं. ८३५ को शिलालेखमा ‘‘श्री खड्गपुरि’’ लेखिएको पाइन्छ । यही स्थानको पाटीमा रहेको ने.सं. ८३५ को अभिलेखमा ‘ श्री २ श्रीखण्दपुरीस्थाने आज्याविवते देशे ’ भन्ने वाक्यांश उल्लेख गरेको पाइन्छ ।

४. त्यसैगरी ने.सं १०२४ ( वि.सं १९६० ) को नासटोलको भैरव मन्दिरको मर्मत पछि राखिएको शिलालेखमा ‘‘ श्री ३ षनपुर देश ’’ भनि लेखिएको छ भने त्यसै मन्दिरको ने.सं १०२४ (वि.सं १९६१ ) को अर्को शिलालेखमा ‘‘ श्री ३ षडपुर ।। पुन्यभूमि ’’ भनि लेखिएको देखिन्छ ।

मथि उल्लेखित शिलालेखको आधारमा ने.सं ७५१ पूर्व नै श्रीखण्डपुरमा बस्ती बसिसकेको भन्ने प्रष्ट हुन्छ । त्यसो त मानदेव प्रथमका पालाको देवपाटन शिवलिङ्ग अभिलेख सं. ५७७ मा “ खैनसपु ’’ प्रदेश भन्ने उल्लेख भएको पाइन्छ । सो नाम खड्पु अथवा खन्पु नाम सित सामीप्य राख्दछ । यसबाट श्रीखण्डपुरको बस्ति प्राचिनकालदेखि बस्दै आएको थप अनुमान हुन्छ । यस्तै ७९३ , ८३५ तथा १०२४ का माथि उल्लेखित शिलालेखहरुबाट यस शहरको नामाकरण श्रीखण्डपुर कसरी रहन गएको बारे प्रष्ट गर्न सकिन्छ ।